NGÀY ẤY BÊN SÔNG (chương 10)

10

          Ban chỉ huy xã đội đau đầu vì mật độ đánh phá của máy bay Mỹ ngày càng dày hơn. Những ngày đầu nó chỉ đánh khoảng hai, ba mươi phút buổi sáng thôi nhưng càng về sau nó càng kéo dai. Có sáng nó “chơi” đến gần tiếng đồng hồ. Có hôm nó đánh cả buổi chiều. Nhiều đêm ngủ cũng không yên vì chúng nó. Nhiều loại bom mới đã xuất hiện, trong đó tai hại nhất là cái thằng bom bi. Bom bi rải khắp ruộng, khắp đồi, chỗ nào cũng chi chít hố bom. Mà mả cha chúng nó chứ, thả bom gì mà nó tính toán cứ vuông như mắt sàng. Mỗi mắt sàng một quả bom. Bom lớn bom bé, bom mẹ bom con như ngô rang quãi vung vãi khắp cả. Cây cối xác xơ, tướp hết lá vì bom. Lợn, gà, trâu, bò chết la liệt cũng vì bom.

          Từ trên trạm gác phòng không, tổ trực chiến quan sát thấy những chùm bom máy bay thả xuống lừng lững hàng xâu hàng xốc đen ngòm cả một khoảng trời. Gần tới mặt đất thì từng quả lại tự nhiên bung ra thành hai mảnh và tung ra hàng trăm quả bom con khác. Những quả bom con đó chạm đất lại nổ ra hàng ngàn, hàng vạn viên bi tung toé. Có nhiều quả bom con không kịp nổ nằm lăn lóc khắp nơi. Nguy hại chính là cái lũ này. Lũ bom con có hình dáng trông như những quả trẩu, khá xinh xắn rất dễ cho trẻ con nhặt đùa nghịch. Lúc đó nó mới nổ, chết người như bỡn. Vô phúc ai cày cuốc hoặc vô tình đá phải thì cũng cầm chắc cái chết. Chính vì vậy mà chẳng ai dám đi đâu, làm gì trong vùng bom bi nữa. Cứ tình hình này thì sản xuất sẽ bị ngừng trệ hết. Làm thế nào để giải quyết được lũ bom tai quái này? Câu hỏi đó không chỉ đau đầu lãnh đạo xã, ban chỉ huy xã đội và toàn thể người dân hai làng Ngọc Chúc và Phượng Hùng.   

          Huân cũng được mời dự họp với ban chỉ huy xã đội. Chủ đề chính của cuộc họp là tìm cách phá cái loại bom bi chết tiệt này. Gần chục cái đầu chụm lại nghĩ nát óc mà vẫn chẳng ai có phương sách gì hơn. Huân cảm thấy mình như có lỗi nhiều nhất. Là sỹ quan quân khí mà anh không hề biết cấu tạo, tính năng của loại bom bi Mỹ.

          - Báo cáo các đồng chí. Quả thực trong trường tôi chưa được học về loại bom này. Đây là loại bom mới của Mỹ. Bọn đế quốc Mỹ rất nham hiểm. Chúng định lấy Việt Nam làm nơi thí điểm, kiểm nghiệm các loại vũ khí mới mà chúng chế tạo ra. Bom bi nằm trong kế hoạch đó. Nó sát thương hàng loạt. Không những chỉ gây thương vong chết chóc trong trận đánh mà nó còn nằm đó để tiếp tục gây hiểm hoạ về sau. Theo tôi, trước mắt ta cần phổ biến rộng rãi cho nhân dân phòng tránh là chính. Phòng tránh bằng cách nào? Đó là tăng cường hầm hào, đặc biệt chú ý là giao thông hào thì phải đào theo kiểu chữ chi. Những hầm cá nhân dứt khoát phải phải có nắp rơm đạy miệng hầm. Mọi người ra đường, đi làm đều phải đội mũ rơm. Chúng ta sẽ hạn chế đến mức thấp nhất thương vong do loại bom này gây ra.

          Huân phát biểu với mọi người nhưng trong thâm tâm anh vẫn áy náy vô cùng. Thế còn những quả bom con nằm rải rác khắp nơi kia thì làm thế nào? Ông Thạc gợi ý:

          - Xin mời ý kiến của các đồng chí khác. Coi như nà ta cứ thảo nuận cho hết nhẽ.

          Ông Chi lên tiếng:

          - Theo tôi, đồng thời với cách của đồng chí Huân ta cũng phải làm rõ số bom chưa nổ, nó ở vùng nào và khoanh nó lại để nhân dân biết đường mà tránh. Không những người địa phương ta mà còn cho cả những người ở nơi khác đến, bởi vì khu vực ta là khu vực nằm ở điểm nút giao thông.

          - Về vấn đề này các đồng chí khỏi lo - Tịch, tổ trưởng tổ phòng không Hang Khay nói - Chúng tôi sẽ quan sát thật kỹ số máy bay thả bom, đếm từng loạt bom rơi xem nó rơi ở khu vực nào, tất cả có bao nhiêu quả, nổ nhiều hay ít để tính số bom chưa nổ. Tất nhiên cũng chỉ ở mức tương đối thôi.

          - Nếu vậy thì hàng ngày các đồng chí phải xuống núi báo cáo cho chúng tôi biết?

          Ông Thạc hỏi lại. Tịch đáp không cần suy nghĩ:

          - Vâng. Đành vậy chứ biết làm sao.

          - Nếu thế thì vất cho các đồng chí quá. Coi như nà ngày nào các đồng chí cũng phải nên xuống núi hai ba nượt. Gánh nước nên núi rồi nại xuống núi báo cáo tình hình bom sau mỗi trận đánh. Niệu có nàm được không? Chúng tôi no nắm.

          - Các đồng chí yên tâm - Tịch khẳng định - Chúng tôi vất vả một tí mà bà con không bị thương vong là tốt rồi. Với lại ta phải luân phiên nhau trực chiến cơ mà.

          - Tôi thấy ý kiến đồng chí Tịch được đấy. Không còn cách nào hơn đâu.

          Ông Chi ủng hộ. Phương từ đầu đến giờ im tiếng, cô dặng hắng có ý muốn phát biểu. Ông Thạc gợi ý:

          - Đồng chí Phương, đồng chí có ý kiến gì không?

          - Tôi thấy các ý kiến của các đồng chí đều đúng cả. Tuy vậy vẫn chỉ là biện pháp trước mắt. Thử hỏi bọn Mỹ mở rộng diện ném loại bom này ra thì chúng ta làm thế nào? Không sản xuất được. Rồi đến đi lại dần dần cũng không đi được nữa. Chẳng lẽ chúng ta cứ đội mũ rơm, ngồi hầm mãi sao?

          Mấy cái đầu lại căng ra. Ông Thạc bóp trán. Trông ông già sọp hẳn đi. Điếu thuốc lá đang hút dở tắt ngấm tự lúc nào ông cũng không biết. Gái nói tiếp:

          - Theo tôi, một mặt ta thực hiện tất cả các biện pháp do các đồng chí vừa nêu ra. Mặt khác đồng chí xã đội trưởng, đồng chí Huân phải cáo cụ thể tình hình này lên cấp trên chứ. Chẳng lẽ cấp trên lại bó tay? Gì thì gì chắc chắn cũng phải có cách phá được loại bom này. Cần thiết ta mời công binh về nhờ họ hướng dẫn ta mà làm.

          - Đúng đấy. Không thể tự mày mò được.

          - Đề nghị đồng chí Thạc và đồng chí Huân phản ảnh tình hình này qua các cuộc giao ban với huyện đội, tỉnh đội.

          - Không cần phải chờ giao ban giao bệ nữa. Theo tôi ngay ngày mai các đồng chí đi báo cáo luôn đi.

          Mọi người tranh nhau phát biểu. Đợi cho vãn ý kiến, Huân nói:

          - Ý kiến đồng chí Phương rất đúng. Tôi cũng đã nghĩ tới vấn đề này từ lâu. Tôi định ngày mai về Quân khu vừa báo cáo tình hình vừa xin người hỗ trợ ta phá bom bi. Không phải nhờ vả gì cả. Đó là trách nhiệm của chúng tôi, trách nhiệm của những người lính, nhất là người chiến sỹ công binh.

          - Có thế chứ. Hòm hòm rồi đấy ông Thạc ạ. Kết luận đi để chúng tôi còn về ăn cơm, tối lại vác đạn tiếp.

          Ông Thạc tóm tắt kết luận và phân công công việc cụ thể cho từng bộ phận. Giữa lúc đó thì có người hớt hơ hớt hải từ đâu chạy đến:

          - Các… các đồng chí ơi! Bom… bom bi nó… nó nổ.

          - Sao? Bom bi lại nổ à?

          - Ở đâu?

- Có ai bị gì không?

Mọi người xúm lại hỏi. Người đến báo cáo tên là Lý. Cậu ta run lập cập:

- Ở… ở dưới đồng … Guốc kia kìa.

- Bình tĩnh lại nào. Có ai làm sao không?

- Dạ… Con… con…

- Con nào? Nói nhanh lên? Ông Chi sốt ruột quá quát.

- Con… con trâu nhà cháu nó… nó bị… bị chết rồi ạ.

Lý lắp bắp. Mọi người thở phào. May quá, tưởng ai thì khổ. Ông Chi bật cười:

- Thế mà làm chúng tao hoảng cả hồn.

Ông Thạc vỗ vỗ vào vai Lý:

- Thôi! Coi như nà của đi thay người. Nần sau đừng cho trâu vào khu vực đó, nghe chưa. Còn con trâu chúng tớ sẽ báo cho hợp tác cân nghĩa vụ thực phẩm.

Ông Thạc quay sang Gái:

- Cô về qua nhà bà Sự bảo cho người nên giải quyết con trâu nhà cậu Ný cái nhé. Thôi, chúng ta giải tán. Tối nay tiếp tục vác đạn. Gần chục ôtô về đấy. Mấy chục tấn hàng chứ chẳng ít đâu.

*

*        *

Đúng như kế hoạch của ban xã đội, hôm sau ông Thạc và Huân phản ảnh tình hình với huyện đội. Huyện đội báo cáo lên tỉnh đội. Tỉnh đội yêu cầu xã cử ngay một người đi dự lớp tập huấn cấp tốc về kỹ thuật rà phá các loại bom, trong đó có bom bi. Ông Chi, xã đội phó xung phong đi liền. Sau mười lăm ngày học ở Vĩnh Yên, ăn hết số gạo ở nhà mang đi, ông Chi về cùng với một sỹ quan công binh của tỉnh đội bắt tay vào chiến dịch rà phá bom bi.

Hôm ấy, toàn bộ B dân quân của Phương được tập trung tại khu Ba Gò, nơi có nhiều bom bi chưa nổ để nghe cán bộ tỉnh đội giảng giải về cách xử lý số bom này. Chất, sỹ quan công binh sau khi giảng kỹ phần lý thuyết về cấu tạo, tính năng, tác dụng của loại bom bi Mỹ anh đã làm các động tác nhặt những quả bom con tập trung tại một chỗ. Chất nói:

- Các đồng chí chú ý. Loại bom này sát thương trên diện rộng bằng những mảnh vỡ của vỏ bom con và số viên bi ở bên trong nó. Bọn Mỹ thả bom mẹ xuống khi cách mặt đất một độ cao nhất định thì nó tự tách ra hai mảnh vỏ, những quả bom con cứ thế mà bung ra chụp xuống nơi mục tiêu. Khi tiếp đất chúng lại nổ theo dạng hình phễu. Cho nên phạm vi sát thương rất rộng. Những viên bi của quả nọ đan xen với những viên bi của quả kia, dày đặc làm cho mục tiêu khó có thể tránh khỏi thương vong. Những quả bom con này phân bố rất đều trên mặt đất theo một toạ độ nhất định. Khi ta phát hiện được một quả bom con thì các đồng chí cứ chiếu theo toạ độ theo ô lưới mắt sàng để tìm các quả khác. Nguyên tắc của chúng là nếu giữ nguyên tư thế quả bom con thì chúng không bao giờ nổ. Chỉ khi nào chúng quay đủ vòng hoặc có vật khác tác động mạnh đến nó thì nó mới nổ. Đúng như các đồng chí đã biết, bom mẹ càng mở sát mặt đất thì số bom con chưa nổ càng nhiều và ngược lại. Do đó, để thu gom các quả bom con này chúng ta chỉ cần nhẹ nhàng nhặt chúng xếp gọn vào một chỗ. Yêu cầu khi nhặt phải hết sức cẩn thận, giữ nguyên chiều của quả bom là được. Các đồng chí chú ý xem tôi làm nhé.

Chất làm các động tác nhặt bom bi. Mọi người đứng quanh hồi hộp theo dõi. Hoàn lúc đầu còn đứng ở hàng đầu sau thấy anh len dần về phía sau. Thân thì lại ở hàng sau cứ nhoi đầu lên để nhìn về phía trước. Huân, Hiến, Tiến cũng căng mắt ra theo dõi. Ông Thạc và Phương nín thở hồi hộp.

- Đây là quả bom đầu tiên - Chất vạch cỏ chỉ ra một quả bom bi con, hình dáng giống như quả trẩu, ánh thép xanh đen nói với mọi người - Từ quả bom này ta tìm tiếp quả thứ hai bằng cách lấy nó làm trung tâm tìm quanh đấy với bán kính ba mét. Khi được quả thứ hai rồi thì các đồng chí cứ theo ô vuông mắt sàng để truy tìm các quả còn lại. Chúng không bao giờ sai lệch đâu. Sau đó, các đồng chí lấy tay nhẹ nhàng như thế này để nhấc chúng lên.

Chất làm động tác thò tay xuống để nhặt quả bom bi. Anh cầm nó đưa lại trước mặt mọi người. Hoàn trông thấy mà sởn gai ốc. Bây giờ mà nó nổ thì… Gái chăm chăm nhìn quả bom. Đặt quả bom bi xuống đúng theo tư thế ban đầu của nó, Chất dò tìm quả thứ hai. Khi thấy quả thứ hai, Chất nói tiếp:

- Từ hai quả này các đồng chí chiếu thành một đường thẳng. Đó là cạnh của một hình vuông. Quả thứ ba, thứ tư cứ theo đường vuông góc với cạnh này để ta tìm tiếp.

Và Chất đã nhặt một lúc được liền bốn, năm quả bom. Sau đó, anh yêu cầu ông Chi và Huân làm mẫu cùng mình. Do đã được tập huấn và có kiến thức về quân khí nên cả ông Chi và Huân làm các động tác khá thuần thục. Mọi người nhìn họ thao tác một cách thán phục. Ông Chi bê cái rổ theo sau Huân. Cứ được quả bom nào là ông và Huân lại xếp nó vào cái rổ và bê đi một cách ngon lành. Tất cả số bom này được ông mang đến xếp đầy một cái hố. Chất nói rằng thu gọn xong đâu đấy sẽ đem mìn đến để phá huỷ chúng.

Đến lượt dân quân. Ông Thạc nhìn các gương mặt rồi hỏi:

- Đồng chí nào xung phong đầu tiên nào?

- Để tôi - Thân nói.

- Để tôi trước - Tịch len vào.

- Đồng chí Tịch gác máy bay rồi, để tôi - Phương nói.

Ai cũng tranh nhau thực hành. Duy chỉ có Hoàn là chần chừ. Chẳng ai để ý đến điều đó.

- Đồng chí Thân. Đồng chí nàm trước đi.

Ông Thạc ra lệnh. Thân rón rén bước vào bãi bom.

- Cẩn thận đấy.

Ông Chi ở ngoài nói. Chất và Huân hướng dẫn anh cách phát hiện bom và làm các động tác nhặt nó. Mọi người ở ngoài hồi hộp theo dõi. Thân lầm lũi nhặt từng quả bom. Một quả, hai quả, rồi ba quả. Chẳng có gì là khó cả. Dễ như nhặt cua bỏ giỏ ấy mà. Bên ngoài tiếng vỗ tay reo hò ầm lên.

- Hoan hô đồng chí Thân!

- Thắng rồi!

Gương mặt người nào người ấy lộ rõ vẻ hân hoan, phấn khởi. Thế là chẳng còn phải lo bị bom bi nó phong toả nữa.

Chất trao đổi với ông Thạc và ông Chi cho một số thanh niên nữa làm theo Thân. Phương, Tịch, Lý, Liên và cả Hoàn nữa cũng được vào nhặt bom. Số còn lại đứng ngoài theo dõi. Chất, Huân cùng ông Chi chia nhau ra giám sát, hướng dẫn. Mọi người tiến hành một cách dễ dàng. Riêng Hoàn có hơi lóng ngóng một chút. Áo anh ướt đầm. Chẳng biết vì trời nắng hay vì anh sợ.

Buổi học tìm và nhặt bom thành công tốt đẹp. Ai ai cũng mừng vui, nhất là ông Chi và ông Thạc. Biết tin, cả làng Ngọc Chúc và Phượng Hùng đều thở phào nhẹ nhõm. Mẹ cha chúng mày, tưởng chúng tao không làm gì được à? Vỏ bom mẹ thì ông làm xe quệt chở phân ra đồng, làm máng cho đất vào rồi trồng hành thơm, trồng hoa trong đó. Lũ bom con thì ông nhặt chúng mày lại gom vào một chỗ rồi cho nổ mìn tan xác ra là xong. Đừng hòng làm gì được chúng tao nhé.

Ông Thạc cầm bao thuốc lá mời Chất và mọi người. Chưa bao giờ thấy ông Thạc hào phóng như vậy. Có lẽ từ hôm bọn Mỹ thả bom đến giờ, hôm nay người ta mới thấy ông Thạc vui đến thế. Bà Sự cũng chạy ra chia vui cùng họ.