TỪ GHÉP LÁY TRONG TẬP THƠ "KHÚC ĐỒNG DAO" CỦA XUÂN THU (Luận văn tốt nghiệp Đại học của Hứa Thị Lưu)

        Tập thơ Khúc đồng dao của tôi do Nhà xuất bản Hội Nhà văn ấn hành năm 2008, được giải B (không có giải A) của Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam năm 2009, giải Hùng Vương (giải cao nhất của UBND tỉnh Phú Thọ tặng cho tác phẩm văn học, nghệ thuật xuất sắc nhất) năm 2010, đã được nhiều bài viết giới thiệu trên các báo chí trung ương và địa phương. Vừa qua, tôi lại nhận được bản luận văn tốt nghiệp Đại học của sinh viên Hứa thị Lưu (cử nhân Văn K7C, trường Đại học khoa học Thái Nguyên) về đề tài "TỪ GHÉP LÁY TRONG TẬP THƠ "KHÚC ĐỒNG DAO" CỦA XUÂN THU", tôi rất xúc động. Lần đầu tiên có sinh viên nghiên cứu về thơ của tôi.

         Nhớ lại giờ này năm ngoái, trên trang blog của tôi, thi thoảng có comment của Hứa Thị Lưu muốn xin tập thơ Khúc đồng dao để đọc vì "thấy hay quá". Đặc biệt sau một loạt bài viết về tập thơ này, nhất là bài của Trần Nhã My (Rừng từ lấy trong Khúc đồng dao - những cánh thơ bay nhấp nháy) thì cô Hứa Thị Lưu này chính thức điện thoại làm quen với tôi và xin tôi tập thơ. Rất tiếc là tôi chỉ còn mấy quyển "giữ nhà" nên đành gửi mail bản thảo cho Lưu, đồng thời giới thiệu cho Lưu địa chỉ của Trần Nhã My về bài viết trên. Thế rồi, Trần Nhã My cũng đã gửi quyển sách tôi tặng cho Hứa Thị Lưu mượn. Lưu mượn tập thơ đó nghiên cứu xong đã trả lại Trần Nhã My. Một người tận Tây Ninh, một người ở Cao Bằng học đại học ở Thái Nguyên, đúng là hai đầu đất nước. Rồi...im hơi lặng tiếng. Ngỡ tưởng tập thơ chẳng mang lại cho em tác dụng gì, tôi cũng quên luôn. Chẳng ngờ, hôm thứ bảy vừa qua, em mail cho tôi luận văn này và khoe được 9 điểm, loại xuất sắc. Tôi xúc động, phấn khởi quá chừng. Thì ra tập thơ của mình đã có tác dụng với em. Tôi xin phép em trích đưa bản luận văn này lên trang blog của mình làm kỷ niệm, em đã đồng ý.

          Sau đây, xin trân trọng trích giới thiệu luận văn này (Phần lý luận chung xin phép không giới thiệu ở đây)

       ...." Xuân Thu sáng tác cả thơ lẫn văn xuôi và tập thơ “Khúc dồng dao” là cuốn sách thứ 10 của ông, "Khúc đồng dao" là sự thanh thoát, trang nhã nhưng hết sức bề thế của tập thơ. Tác giả đặt tên là “Khúc đồng dao - thơ tình”, bởi 52 bài thơ thì có tới 49 bài tác giả viết về tình yêu, những cuộc tình say đắm của hạnh phúc lứa đôi, cả những tiếc nuối bất hạnh trong tình yêu. Trong 49 bài thơ tác giả đã sử dụng tới 29 câu từ "yêu" để rồi trải lòng mình với thơ, với bạn tình.

    Với tập thơ “Khúc đồng dao” thì càng đọc ta càng thấy như tác giả bước ra từ dân ca - ca dao của đồng bằng Bắc Bộ. Đặc biệt là thơ lục bát của ông, và cả những từ ghép láy ở trong tập thơ cũng “rung rinh, nhấp nháy”

CHƯƠNG 2: KHẢO SÁT TỪ GHÉP LÁY TRONG TẬP THƠ “KHÚC ĐỒNG DAO” CỦA  XUÂN THU 

2.1 Các loại từ ghép láy trong tập thơ “ Khúc đồng dao”

2.1.1 Bảng thống kê chung 

Phân loại từ ghép láy		Số lượng từ     ghép lá	Ví dụ
1.Từ ghép láy hoàn toàn		19( 9,9%)	Chuồn chuồn, hây hây, oang oang, khăng  Khăng, bời bời, rưng rưng, khư khư, đêm đêm, căm căm, chiều chiều, đùng đùng, chi chi, chong chong, người người, tùng tùng tùng,    …
2.Từ ghép láy bộ phận	Từ ghép láy phụ âm đầu và phần vần nhưng thay đổi thanh điệu	7(3,7%)	Bồng bông, tưng tửng, mơn mởn, vời vợi,đom đóm, sừng sững, dửng dừng dưng, …
	Từ ghép láy phụ âm đầu nhưng phần vần thay đổi	126(71,8%)	Mênh mông, ngu ngơ, đong dưa, bơ vơ, rát ruột, chúm chím, run rẩy, thầm thì, khẳng khiu, nghiêng ngả, hối hả, tung tẩy, ríu rít, nồng nàn, …
	Từ ghép láy lại phần vần nhưng phụ âm đầu thay đổi	28(14,6%)	Lang thang, chơi  vơi, li ti, lập bập, lao đao, âm thầm, lơ mơ, chạng vạng, bâng khuâng, lênh đênh, tấp nập, bồi hồi,…
Tổng		192

2.2 Tần số sử dụng 

           Từ những khảo sát trên cho thấy trong tổng số 52 bài thơ thì có 14 bài sử dụng từ ghép láy hoàn toàn, chúng tôi khảo sát được 19 từ ghép láy hoàn toàn trong tổng số 192 từ ghép láy trong tập thơ, có bài tác giả dùng một từ ghép láy hoàn toàn nhưng cũng có bài tác giả dùng hai từ ghép láy hoàn toàn.ví dụ như bài “Viết trong mùa lũ”

Đòng đòng, chới với tìm nhau

Vịn cầu Ô Thước rưng rưng

Bài “Tháng hai”

Giận ai giông tố đùng đùng

Đã hồng đôi má hây hây…

Bài “Phải lòng”          

Phải lòng là cái chi chi?

Chân tay buồn bực, mắt đà chong chong

           Từ khảo sát trên ta có thể thấy Xuân Thu sử dụng chủ yếu là từ ghép láy đôi.Trên tất cả 51 bài thơ thì hầu như baì nào ta cũng thấy xuất hiện từ ghép láy đôi.

           Trong từ ghép láy đôi có hai kiểu láy là láy bộ phận âm đầu, láy vần và láy toàn thể thì Xuân Thu sử dụng kiểu ghép láy phụ ân đầu là nhiều hơn cả. Có tới 126 từ ghép láy phụ âm đầu chiếm 71,8%  trong tổng số 192 từ ghép lay. Ghép Láy phần vần có 28 từ chiếm 14,6% , láy phụ âm đầu và phần vần nhưng thay đổi thanh điệu có 7(3.7%) từ và ghép láy hoàn toàn có 19 từ chiếm 9,9%.

Từ ghép láy ba âm tiết chỉ có hai từ duy nhất trong tập thơ đó là từ : dửng dừng dưng và tùng tùng tùng .Và Trong tập thơ không thấy xuất hiện từ láy bốn âm tiết.

           Trong tất cả 52 bài ở trong tập thơ thì có 50 bài được Xuân Thu  sử dụng từ ghép láy. Có những bài thơ chỉ có một từ ghép láy và cũng có những bài thơ sử dụng nhiều từ  ghép láy. Ví dụ như bài thơ “Tình si” một bài thơ có 4 câu thì có tới 5 từ ghép láy được sử dụng.

“ANH lặng lẽ- kẻ tình si thế kỷ

YÊU âm thầm, dữ dội một em thôi

EM lộng lẫy, anh nguyện làm nô lệ

MÃI MÃI theo em trọn kiếp người”.

           Trong 50 bài thơ có sử dụng từ ghép láy, chúng tôi khảo sát được 192 từ. Đây là một con số đáng để chúng ta ghi nhận và đáng khâm phục. Trong 192 từ ghép láy này có rất nhiều từ được nhà thơ sử dụng nhiều lần trên nhiều bài thơ khác nhau như:

Từ “ lang thang”

- lang thang một gã quê mùa

      ( Lục bát cầu may )

- Mấy chàng nghệ sĩ lang thang

(Quán ốc)

-Mải theo ngọn gió lang thang

(Sang thu)

Theo thống kê thì có tới 11 từ “lang thang” được dùng ở trong tập thơ này.

Từ “Ngẩn ngơ”

-Ngẩn ngơ dây với gốc bàng ngẩn ngơ

                                   ( Ngẫu hứng vào hạ )

- Ngẩn ngơ chưa nói được gì

( Mai em về phố )

Từ “ âm thầm”

- Một đời yêu chỉ âm thầm… thế thôi!

( Thu đi )

- Yêu âm thâm, dữ dội một em thôi

( Tình si )

- Nhặt gom kỉ niệm âm thầm mà thơ…

( Khối tình câm )

- Em âm thầm khua nước ngược bến Mom

( Đoan Hùng )

                               -Chỉ sông chảy âm thầm

(Đoan Hùng)

Từ “ Ngu ngơ”

- Này là câu lục ngu ngơ

( Lục bát cầu may )

- Ngu ngơ đến nỗi nhiều khi nực cười

(Đa tình)

- Ngu ngơ giữa chợ tôi đi

( Chút tình rơi )

           Ngoài các từ trên thì còn rất nhiều từ được nhà thơ sử dụng nhiều lần ở trong tập thơ đó là: chơi vơi, chênh chao, bâng khuâng, êm đềm, ngẩn ngơ, ngơ ngác, vội vàng, tả tơi, lăn lóc,..vv….

           Và ngoài những từ ghép láy được sử dụng nhiều lần thì Xuân Thu còn sử dụng nhiều từ ghép láy trong một câu thơ như:

-Khẳng khiu cành thơ ngơ ngác

-Ngày ngơ ngẩn nhớ, đêm vời vợi mong

-YÊU âm thầm, dữ dội một em thôi

-Bao nhiêu gian dối, nhập nhèm Trời tra

-Liêu xiêu chân bước mơ màng

-Thị Kính ngơ ngác, lạ lùng

-Để cây phăng phắc lá cành ngác ngơ

-Mơn man gió núi thầm thì

-Mắt say sóng sánh, lời yêu ngập ngừng

-Ríu ran chim sáo, ngô nghê nghé cười

-Đòng đòng chới với tìm nhau

-Năm cung réo rắt tỉ tê đời đàn

-Lại day dứt phút, lại gai góc giờ

-Thấy trong đắng đót,chập chờn bóng em…

-Vội vàng chi mà hối hả dòng đời

-Nghiêng ngả đất trời khật khưỡng say

-Bác nồm dan diu, nắng mưa dùng dằng

-Tiếng thơ thánh thót, sóng say bềnh bồng

-Nghiêng ngả rượ cần sóng sánh nét mi cong

-Mà sao lơ lửng vân vi thế này?

-Chân tay buồn bực mắt đà chong chong

-Náo nức, bồi hồi, bâng khuâng…có thể

-Anh ngơ ngác giữa rừng người tấp nập.

2.3 Tiểu kết chương 2 

Từ ghép láy trong tập thơ “Khúc đồng dao” rất phong phú và Xuân Thu đã cũng sử dụng từ ghép láy với số lượng khá nhiều (trong 52 bài thơ thì có 50 bài được sử dụng từ ghép láy với gần 200 từ trong cả tập thơ). Với số lượng từ ghép láy lớn, tập thơ “Khúc đồng dao” với ngôn từ dễ nhớ, dễ thuộc, gần gũi với con người, ngôn ngữ thơ nhẹ nhàng nên tập thơ đã đi vào đời sống trong lòng người đọc những ấn tượng sâu lắng. Ngoài số lượng từ ghép láy khá lớn, thì trong tập thơ “Khúc đồng dao” còn có đầy đủ các loại từ ghép láy như láy đôi, láy ba và những kiểu láy mà tiếng Việt đã phân loại như láy phụ âm đầu, láy vần, láy hoàn toàn.  Xuân Thu đã sử dụng rất nhiều loại từ ghép láy trong tập thơ, đặc biệt là ghép láy đôi đã làm cho ngôn từ trong tập thơ thêm phong phú và thêm nhiều hình tượng, làm cho ý nghĩa biểu đạt thêm đặc sắc với những câu lục bát “ mượt mà như thể mái tóc người con gái quê bất chợt gặp nơi phố đông người, vẫn sóng sánh tựa giọt rượu nồng anh trút cạn cả canh thâu, vẫn đậm đà hương vị quê nhà dù xa quê bao năm vẫn nhớ” (Người tung lục bát lên giời - Nguyễn Minh Tuấn) 

 Vị trí các từ ghép láy trong tập thơ rất linh hoạt, có thể đứng ở đầu câu, ở giữa câu và ở cuối câu. Điều đó chứng tỏ từ ghép láy trong tập thơ “Khúc đồng dao” còn thực hiện nhiều chức năng khác cho câu thơ cũng như cho bài thơ của tác giả. Từ ghép láy mang một nghĩa không giống với từ gốc có nghĩa, nên các từ ghép láy thường có ý nghĩa rất mới mẻ, nó tác động vào các giác quan của người đọc, người nghe một cách mạnh mẽ nhưng khó diễn đạt thành lời. Với khối lượng  từ ghép láy lớn, nhiều kiểu loại tư ghép láy và từ ghép láy được sử dụng một cách linh hoạt đã tạo ra cho tập thơ “Khúc đồng dao" những ý nghĩa riêng của nó, tạo cho “Khúc đồng dao” bay bổng và đẹp.

                                    (Kỳ sau giới thiệu tiếp chương 3)