NGÀ NGÀ SAY CÙNG “LỤC BÁT PHỐ”

(Đọc tập thơ “Lục bát phố” - Nxb Hội Nhà văn, 2015 của Vũ Thanh Hoa)

                                                      

          Tiếp nối nguồn thơ, mạch thơ ào ạt tràn đầy năng lượng của 2 tập thơ “Trong em có người đàn bà khác” và “Lời cầu hôn đêm qua”, Vũ Thanh Hoa (hội viên Hội VHNT tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu) vừa cho ra mắt bạn đọc tập thơ “Lục bát phố” với chuyên biệt một thể loại thơ, đó là thể thơ lục bát truyền thống. Cái tên sách lạ, đọc đã thấy hấp dẫn rồi - Lục bát phố!

          Tôi hào hứng đọc và bị cuốn hút theo suốt 46 bài cả tập. Chẳng biết vô tình hay cố ý mà tác giả chọn lựa 46 bài thơ. Con số này đúng bằng số tuổi của tác giả. Vũ Thanh Hoa sinh năm 1969, tuổi Kỷ Dậu, vị chi năm nay là 46 mùa xuân qua. Chắc hẳn là dụng ý của chị?

Xin nói ngay rằng, lục bát Vũ Thanh Hoa trong tập này toàn những bài hay, mới và lạ, đắm đuối một chữ tình. Một suối thơ tình dào dạt, khắc khoải, cuồn cuộn chảy, chảy lênh loang, cuốn hút người đọc. Chủ đề tình yêu bao trùm cả tập thơ.    

Khi người ta yêu nhau, dù có ở bên nhau thì hầu như ai cũng thầm nhắc tên người mình yêu bất kể lúc nào, ở đâu. Trịnh Công Sơn “Gọi tên bốn mùa”, còn Vũ Thanh Hoa hình như lúc nào tên người yêu cũng ám ảnh chị. Lúc thì chị mượn “gió gọi mong manh” , lúc thì “ký ức êm đềm gọi” và khi thì chính “em gọi”. Những “gặp, viết, rơi, vấp, thốt” (động từ), với những “bời bời”, “bất thình lình”, “sẽ sàng”…(tính từ) là những trạng huống khi chị gọi tên người yêu. Có 10 lần Vũ Thanh Hoa trong “Lục bát phố” đã gọi như thế. Cả mười lần gọi, không lần nào giống lần nào, cả mười lần đều khắc khoải nhớ thương, đau đáu mong chờ.

          Ngay bài thứ hai trong tập - bài “Chợ chữ” chị đã thấy tên anh trong cảnh này: “Lục tìm vốc chữ ngả vàng/ Giật mình rơi một sẽ sàng tên anh”. Người đọc cũng như sửng sốt cùng chị. Sửng sốt bởi “Chợ chữ”, một tứ thơ lạ, cách diễn đạt hay, sửng sốt bởi “rơi một sẽ sàng tên anh”. “Rơi sẽ sàng” nhưng sao mà nó nặng thế, ngơ ngác thế. Nặng và ngơ ngác vì: “Chợ đông nào có ai chờ/ Buôn bao giờ lãi một ngờ nghệch yêu/ Đong phiêu diêu, trả phiêu diêu/ Nghiêng môi sểnh mắt chín chiều một đau”.

          Ta nghe Vũ Thanh Hoa gọi tên nhau tiếp đây. “Vẽ tình lên bức mành sương/ gọi tên nhau. Vọng lại còn…/ mùa thu” (Ngả nghiêng). “lãng quên/ vấp/ một cái tên/ nhặt mùa thu/ vấp ngả nghiêng/ lá vàng” (Vấp). “gặp nhau giữa những dãy tên/ ngất nga ngất ngưởng lạ quen phập phờ” (Lơ mơ). “Thình lình thốt/ một cái tên/ Nửa ngày ngơ ngẩn/ nửa đêm giật mình” (Nửa mùa). “Tình bay trên sóng chơi vơi/ trôi về khởi thủy bời bời tên nhau” (Tắm). “Buổi chiều chẳng gọi được tên/ chạy xe xuống phố/ điên điên khùng khùng” (Thiêu thân). “Tên anh gió gọi mong manh/ nghe từng vụn vỡ ghép lành mùa xưa” (Trăng bạc). “Xếp đôi cũ nhất ra thềm/ chợt nghe ký ức êm đềm gọi tên” (Đôi giày cũ). “Cất vào riêng góc để dành/ Chữ đầu tiên viết tên anh ngập ngừng” (Khóa chữ).

Lại chẳng biết ngẫu nhiên hay cố ý mà gọi tên nhau đầu tập thơ ở “Chợ chữ” (bài thứ 2) để đến lần gọi lần thứ 10 lại xuất hiện ở bài “Khóa chữ” (bài áp chót). Cả hai bài đều liên quan đến “chữ”. Từ khi “lục tìm vốc chữ ngả vàng” thấy “rơi một sẽ sàng tên anh” đến lúc quyết định “cất vào riêng góc để dành/ Chữ đầu tiên viết tên anh…” và “khóa chữ” nhốt tên lại. Chẳng biết nhốt tên anh trong tủ, trong rương…hay trong chính trái tim tác giả đa tình để rồi lúc nào đó lại “bất thình lình” “vấp phải” rồi “thốt lên” để gọi… Thế mới biết tác giả yêu da diết đến chừng nào!

Ám ảnh thứ hai của tập thơ này là yếu tố sex. Tình yêu thường gắn với tình dục. Tình dục là đỉnh cao của tình yêu. Viết về tình dục không phải dễ, nhất là đối với thơ. Làm sao nó vừa cao sang, thánh thiện lại vừa đời thường, không thô tục, dễ dãi. Vũ Thanh Hoa đã đạt được điều đó. Bạo liệt nhưng vẫn kín đáo, cháy bỏng nhưng vẫn âm thầm. Vừa thoát tục vươn đến cái đẹp lại vừa gần gũi bình dị như cuộc đời vốn thế. Đọc những bài thơ về vấn đề này của Vũ Thanh Hoa, ta cảm thấy yêu người, yêu cuộc sống, trân quý những gì tốt đẹp nhất mà tạo hóa đã ban cho.

“Tắt đèn muôn phía tràn đêm/ Mắt em óng ánh êm đềm suối trăng/ trải trên tơ lụa mịn màng/ nuột nà vóc ngọc mơ màng bờ vai” (Đêm vĩnh hằng). Để rồi “lướt môi”, “chân dài”, “tay đan tay”, “vòng ôm cuộn sóng cuốn chìm đam mê”. Rồi thì “buộc nhau vào nửa câu thề/ trói nhau bốn phía lối về mênh mang”… Các động từ “lướt môi”, “đan tay”, “ôm”, “cuộn chìm”, “cuốn sóng”, “buộc”, “trói”, “thả”, “chia”; các tính từ “rùng mình”, “nuột nà”… đã làm sống động hình ảnh cuộc tình đang ở độ mây mưa. Hay như “Đắp cùng nhau một góc chăn/ Ngờ đâu bất tận dấu nằm thiên di”. Đọc đến đây tôi lại nhớ đến Vi Thùy Linh với bài thơ có câu “Khỏa thân trong chăn thèm chồng” mới thấy Vũ Thanh Hoa dữ dội nhưng vẫn kín đáo, tế nhị của người phụ nữ Á Đông.

Cuộc tình như thế chỉ để lại nhớ nhung với những lần gọi tên nhau và “dấu nằm” thôi. Vũ Thanh Hoa không dưới ba lần nhắc đến “dấu nằm” trong tập thơ. Ngoài “dấu nằm” trong câu thơ trên, còn thấy “dấu nằm” trong các câu thơ “Dấu nằm nghiêng phía lênh đênh/ À ơi…cái ngủ phủ mềm mắt môi” (Ru xa); “đêm trườn qua dải eo thon/ đổ cơn xoáy lốc niêm phong dấu nằm” (Nhất dạ tình). Thế cũng đã đủ để ám ảnh lắm rồi. Hơi ấm người vẫn còn đây, cuộc tình đêm ấy vẫn còn đây mà bây giờ “qua nhà anh chẳng dám dừng/ trăng xưa lạc giữa ngập ngừng phù vân”.

Bạo liệt, đam mê, cuốn hút nhau thật sex qua các bài “Đêm vĩnh hằng”, “Ru xa”, Duyên nợ”, “Nhất dạ tình”, “Tắm”, “Du mục”… đặc biệt trong bài “Tắm”. “Nước dâng tới đỉnh khát thèm/ cuốn vào đắm đuối một phen tận đời” để cho “tình bay trên sóng”, “trôi về khởi thủy”, để “chẳng cần biết sẽ về đâu/ cứ vui như thể hôm sau tử hình/ vui như phút cuối hòa bình/ nhỡ mai thế giới thình lình chiến tranh/ xà phòng bong bóng tan tành…”. Ai bảo là không dữ dội? Ai bảo là thô tục? Ai bảo là sống gấp? Bỏ qua lễ giáo ràng buộc cùng những sự giả tạo làm dáng thì đây mới là đời, là sự thực. Đó là cái đẹp vĩnh hằng mà tạo hóa đã ban cho, xin hãy tận hưởng.

Trong “Du mục”, cũng với tóc, vai trần, mi xanh, cũng với những “vòng ôm”, “ngược về”, “hút vào” nhưng cái phút “dạ cầm so phím giao ân” ấy mới thánh thiện làm sao. Trong 15 câu thơ của bài có 8 câu tả về chuyện làm tình nhưng Vũ Thanh Hoa dùng tới 8 cặp từ láy rất chân quê, mộc mạc khiến cho ai đó nghĩ tục đi cũng phải ngộ lại mình. “mi xanh du mục mơ màng/ vai trần nghiêng ngả hàng hàng phù điêu/ vòng ôm thành lũy liêu xiêu/ ngược về hoang dại vương triều phục hưng/ hút vào thăm thẳm từ trường/ mơn man cho những vết thương dịu mùa/ phiêu diêu phiên khúc giao thừa/ truân chuyên thanh thản như vừa hồi xuân” (Những chữ in đứng là từ láy).

Tôi thích yếu tố sex trong thơ Vũ Thanh Hoa. Lần này, sex trong lục bát khó là thế mà chị vẫn thể hiện được. Kể cũng cao tay đấy chứ.

Ấn tượng thứ ba với tập thơ này là Vũ Thanh Hoa đã mạnh dạn thể hiện làm mới thể thơ lục bát bằng cách ngắt câu, xuống dòng, dùng dấu chấm câu giữa dòng thơ. Điều này nhiều tác giả đã làm nhưng Vũ Thanh Hoa tôi thấy ấn tượng và thành công hơn. Có 46 bài thơ trong tập thì chỉ có 18 bài viết theo thể truyền thống (lục trên bát dưới từng cặp một), 18 bài vừa truyền thống vừa ngắt dòng, 10 bài ngắt câu xuống dòng toàn bộ (có dòng chỉ có một từ hoặc hai từ). Trong 18 bài “lục trên bát dưới” thì có bài chị cũng dùng dấu chấm câu ngay trong dòng lục hoặc dòng bát.

Tôi đặc biệt thích các bài ngắt câu xuống dòng toàn bộ. Tứ thơ hay, không chỉ về tình yêu mà trong tình yêu là vấn đề xã hội, là trách nhiệm công dân, là làm người, là nhân tình thế thái… Đó là các bài “Chi chi chành chành” nói về sự “tận cùng”. Tận cùng ngày là đêm, tận cùng đêm là ngày, tận cùng vui “chẳng đánh rơi được buồn”, “tận cùng say/ lại gặp say/ tỉnh ra ngâm ngấm ngây ngây/ dật dờ/ chành chành/ chi/ lắm bất ngờ/ tận cùng muôn sự giả vờ/ gặp…/yêu”. Từ “chi” đặt một mình một dòng thật đắc địa. Nó vừa là chi chi chành chình vừa là thay cho dấu hỏi.

Bài Vấp cũng lả tả chữ như thế. Dòng nhiều nhất có 3 từ, dòng ít nhất có 1 từ. Bài lục bát có 12 câu (6 câu lục, 6 câu bát) được rắc ra thành 43 dòng. Riêng điệp từ “vấp” chiếm tới 11 dòng, trong đó chỉ có một dòng 2 từ (“vấp mãi” nằm ở cái vấp cuối cùng). Sự vấp này thật hay, vấp đủ thứ, vấp toàn những cái hư vô, có có không không. Đây là những cái chị đã “vấp” phải: nửa giấc chiều, nửa cô liêu, kiếp đa mang, vẻ dịu dàng, một cái tên, ngả nghiêng lá vàng, nắng chang chang, hàng lệ cong, thoáng tịnh không, mắt nạ dòng. Chủ thể vấp cũng thật lạ: đêm, sum vầy, phũ phàng thong dong, bão dông, từ em, nhặt mùa thu, mưa dầm, môi cười…đối lập với cái vấp. Để cuối cùng “từ bi/ mấy độ cho vừa/ phận này/ vấp mãi/ chẳng/ chừa…/ phiêu diêu”.

Bài “Nói chuyện với cốc cafe” cũng vậy. “Trên bàn/ thừa/ cốc cafe/ uống vào/ thì đắng/ bỏ về/ thì cay/ Say hôm qua/ đã/ qua say (đảo từ rất hiệu quả, từ “đã” đặt thật đúng chỗ). Bài “Đoản khúc lá” cũng ngắt dòng, tãi từ như thế nhưng thêm cả dấu chấm trong dòng chỉ có 4 từ. “sắc/ không/ thiền tịnh. Duyên. Tình/ tiễn thu/ để lá tiễn mình/ và/ rơi…”. Đúng là thu rơi. Nghệ thuật “tạo hình” cũng gây được hiệu quả đấy chứ.

Hai bài cuối của tập thơ “Lỡ” và “Lục bát @” càng bộc lộ rõ hiệu quả của hình thức ngắt câu, xuống dòng này. Đặc biệt “Lục bát @” với những off, file, save, Insert, cancel, delete, Shut down… toàn ngôn ngữ vi tính, tin học khô cứng mà vào thơ lục bát ngắt dòng của Vũ Thanh Hoa lại mềm mại, uyển chuyển và hay đến thế. “Em ngồi sắp xếp chiêm bao/ off mùa hò hẹn/ Save vào/ từng file/ cuộc tình ngắn/ cuộc tình dài/ dư âm/ đồng vọng/ hình hài tình nhân…” để “bây giờ/ Insert/  ngày xưa/  nhớ quên/ Delete/ thiếu thừa/ Cancel/ Bán buôn/ cho trắng/ nỗi buồn/ nợ  nần/ vay trả/ vuông tròn/ Shut down”.

Đó phải chăng là “Lục bát phố”? Đổi mới về hình thức, hiện đại từng câu chữ, chắt lọc từng từ và lựa chọn vị trí để đặt cho đúng chỗ làm cho chữ đó, từ đó lung linh hẳn lên. Tuy thế, vần điệu vẫn đảm bảo làm cho câu thơ tưởng như rời rạc mà lại dính kết vào nhau, uyển chuyển mượt mà. Hiện đại mà vẫn truyền thống. Đó là “Lục bát phố”. Chủ đề chính vẫn là tình yêu nhưng với sự chọn tứ, lựa từ cùng với việc hình thức thể hiện trên trang giấy, viết bằng cảm xúc trào dâng, dồn nén đã làm cho “Lục bát phố” thật sự thành công. Tuy vậy, giá Vũ Thanh Hoa dụng công hơn nữa trong việc chọn vần để cho một số câu không bị gần vần, trùng vần và linh hoạt trong việc sử dụng vần (không có câu nào dùng vần lưng) thì hiệu quả còn cao hơn nữa.

Dù sao đây cũng là một tập thơ rất đáng đọc. Tuy dùng thể thơ lục bát toàn tập nhưng không cho ta cảm giác đều đều, trái lại rất cuốn hút, rất bất ngờ với những tứ thơ, ý thơ và hình thức sắp đặt câu chữ rất chọn lọc, có chủ ý  của chị.

Tập thơ này đã vượt hẳn lên so với các tập thơ trước, và là tập sách thứ 5 của chị (Vũ Thanh Hoa đã có 3 tập thơ và 1 tập truyện ngắn) chứng tỏ độ chín, sự chiêm nghiệm và lắng đọng từng trải của Vũ Thanh Hoa. Xin chúc mừng chị với “Lục bát phố” không chỉ “một mình xuôi phố ngược xe/ Phố dưng dửng nắng phố se sẽ buồn” (Lục bát phố) nữa mà là “giấu đi một nụ đa tình/ Ngày xuân mơn mởn thình lình nở hoa/ én bay gần/ én bay xa/ rượu còn chưa cạn bỗng ngà ngà say”(Lục bát xuân). Vâng, tôi đang ngà ngà say cùng “Lục bát phố” với Vũ Thanh Hoa đây.